Ερευνητές κατέληξαν, λέει, σε έναν νέο όρο για την περιγραφή της χαμηλής ποιότητας εργασίας από ΤΝ: «workslop». Περιγράφουν με αυτόν τον όρο κάτι που όλοι βλέπουμε -περιεχόμενο ατελές, συχνά ανακριβές και εν τέλει άχρηστο- αλλά η εστίαση στο σύμπτωμα αντί για την αιτία, παραβλέπει την ουσία. Το να δίνουμε ονόματα στο κακό αποτέλεσμα είναι εύκολο. Το δύσκολο είναι να παραδεχτούμε πως το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία, αλλά η θεμελιώδης παρανόηση που οδηγεί στη δημιουργία του. Η απογοητευτική στατιστική που θέλει το 95% των επιχειρηματικών επενδύσεων στην ΤΝ να αποτυγχάνει δεν είναι τεχνολογική αποτυχία, είναι αποτυχία κρίσης, στρατηγικής και κατανόησης. Η ΤΝ είναι απλώς ένα εργαλείο και η ευθύνη για το χάος είναι αποκλειστικά δική μας.
Αυτή η παρανόηση πηγάζει από μια επικίνδυνα απλοϊκή νοοτροπία που έχει υιοθετηθεί από τις επιχειρήσεις. Πολλές εταιρείες αντιμετωπίζουν την ΤΝ ως μαγική λύση, μια «τεχνολογική συντόμευση» που θα παρακάμψει την ανάγκη για επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία. Η προσδοκία ενός εργοδότη ότι ένας υπάλληλος, οπλισμένος με μια συνδρομή στο ChatGPT, θα αποδίδει ξαφνικά όσο δεκαπέντε ή είκοσι, δεν είναι στρατηγική, είναι μια φαντασίωση. Αυτή αγνοεί ότι η πραγματική παραγωγικότητα δεν μετριέται με τον όγκο, αλλά με την ποιότητα. Στην πράξη, αυτή η προσέγγιση απλώς πλημμυρίζει τους εσωτερικούς μηχανισμούς μιας εταιρείας με αμέτρητα προσχέδια, κείμενα χωρίς πλαίσιο και προτάσεις γεμάτες ψευδαισθήσεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι πιο έμπειροι υπάλληλοι ξοδεύουν τον πολύτιμο χρόνο τους για να «καθαρίσουν» το ψηφιακό χάος που παρήγαγε το όποιο «θαυματουργό» εργαλείο.
Η σχέση μεταξύ εργαλείου και ανθρώπου παραμένει στον πυρήνα, αποτελώντας μια αλήθεια που η εποχή μας προσπαθεί να αγνοήσει. Αν δώσετε ένα στηθοσκόπιο σε κάποιον που δεν είναι γιατρός, δεν θα μπορέσει να διακρίνει κάποιο πρόβλημα στην καρδιά, διότι του λείπουν οι σπουδές και η κλινική εμπειρία. Αν βάλετε έναν ερασιτέχνη στην κουζίνα ενός βραβευμένου εστιατορίου, ακόμα και με τον καλύτερο εξοπλισμό, δεν θα δημιουργήσει ένα πιάτο υψηλής γαστρονομίας, γιατί του λείπει η κατανόηση των υλικών, της ακρίβειας του χρόνου, της ίδιας της τέχνης. Το ίδιο ισχύει και για τα ψηφιακά εργαλεία. Μια άδεια Photoshop στα χέρια κάποιου που δεν γνωρίζει να το αξιοποιεί, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μέτρια αποτελέσματα. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν πως η κατοχή ενός ισχυρού εργαλείου δεν υποκαθιστά την βαθιά γνώση που απαιτείται για τη σωστή χρήση του.
Εδώ, όμως, το φαινόμενο γίνεται πιο ανησυχητικό, καθώς η ΤΝ δεν οδηγεί απλώς σε κακά αποτελέσματα, αλλά μεγεθύνει εκθετικά τις ήδη υπάρχουσες αδυναμίες του χρήστη. Δεν πρόκειται μόνο για την έλλειψη γνώσης, αλλά και για προκαταλήψεις, τεμπελιά και την ανθρώπινη τάση να ακολουθούμε τον δρόμο που μας προσφέρει την μεγαλύτερη ευκολία. Η ΤΝ, σαν μια Ferrari στα χέρια ενός αρχάριου οδηγού, είναι επικίνδυνη. Από τον αρχάριο και κάποιον που δεν έχει καν δίπλωμα, λείπει η εμπειρία, τα αντανακλαστικά και η οξυδέρκεια για να διαχειριστεί την τεράστια δύναμη που έχει στα χέρια του. Έτσι και ο άπειρος χρήστης της τεχνητής νοημοσύνης, χωρίς την κριτική ικανότητα να αμφισβητήσει, να διασταυρώσει και να διορθώσει, γίνεται απλώς ένας αγωγός διάδοσης παραπληροφόρησης, ένας πολλαπλασιαστής του ψηφιακού θορύβου.
Σε επιχειρηματικό επίπεδο, το κόστος δεν είναι μόνο οι χαμένες συνδρομές, αλλά οι αμέτρητες εργατοώρες που ξοδεύονται για τη διόρθωση των σφαλμάτων της ΤΝ, υπονομεύοντας το ηθικό και την παραγωγικότητα. Η φήμη μιας εταιρείας αντιμετωπίζει πλήγμα κάθε φορά που ένα κείμενο γεμάτο «παραισθήσεις» φτάνει σε έναν πελάτη. Σε κοινωνικό επίπεδο, η ζημιά είναι βαθύτερη. Η άκριτη χρήσης της «μολύνει» το πληροφοριακό μας οικοσύστημα, θολώνοντας τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και ψεύδους. Για παράδειγμα, πολύ πρόσφατα, ένα πολύ επίσημο κείμενο – μελέτη αναφερόταν σε έναν πυρηνικό πόλεμο που δεν έγινε. Αυτό δεν είναι ανθρώπινο λάθος, κανένας επαγγελματίας δεν θα έκανε λάθος στο αν έχει συμβεί ένας πυρηνικός πόλεμος ή όχι. Είναι ένα προειδοποιητικό σήμα για το μέλλον της γνώσης σε έναν κόσμο όπου η παραγωγή περιεχομένου δεν απαιτεί πλέον καμία προσπάθεια ή ευθύνη.
Εν κατακλείδι, η ΤΝ δεν είναι το λυχνάρι του Αλαντίν. Είναι ένας ισχυρός, πολύπλοκος καθρέφτης των προθέσεων, των δεξιοτήτων και των αδυναμιών μας, καθώς, άλλωστε, έχει εκπαιδευτεί πάνω στο συλλογικό αποτύπωμα της ανθρωπότητας – με όλη τη γνώση, αλλά και τις προκαταλήψεις και τα λάθη που αυτό περιέχει. Η ευθύνη για το αποτέλεσμα, επομένως, παραμένει στα χέρια του ανθρώπου. Το μέλλον δεν εξαρτάται από το πόσο «έξυπνη» θα γίνει η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά από το πόσο σοφοί θα παραμείνουμε εμείς στη χρήση της. Άλλωστε, η ανθρώπινη νοημοσύνη παρήγαγε πάντα τεράστιες ποσότητες ανούσιου περιεχομένου, πολύ πριν την έλευση των αλγορίθμων. Ίσως η ΤΝ να είναι απλώς η μεγάλη ευκαιρία για να ορίσουμε εκ νέου τι σημαίνει ποιότητα, γνώση και, τελικά, τι σημαίνει να είσαι επαγγελματίας στη σύγχρονη εποχή.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό InfoCom
