Η πολιτική σάτιρα του Αριστοφάνη στους Ιππείς αποτυπώνει ένα διαχρονικό μοτίβο, την άσκηση εξουσίας μέσω δημαγωγίας, προπαγάνδας καθώς και την επιδραστικότητα του λαϊκού αισθήματος στη διαμόρφωση του πολιτικού λόγου. Ο Αριστοφάνης, ως πολιτικός αναλυτής της εποχής του, δεν αναδείκνυε απλώς την ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού αλλά αποκάλυπτε τον ρόλο της επικοινωνιακής στρατηγικής και της λαϊκής αποδοχής στη διατήρηση της εξουσίας.
Αν στους Ιππείς η δημαγωγία ήταν το “κύριο όπλο” για την επιβολή πολιτικής ισχύος, σήμερα “το νέο όπλο” είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη. Σ’ έναν κόσμο όπου η πολιτική διαχείριση διαμορφώνεται σε ένα ρευστό, πολυπολικό περιβάλλον, επηρεασμένο από την ΤΝ και τον αλγοριθμικό έλεγχο του περιεχομένου, οι προκλήσεις δεν είναι μόνο τεχνολογικές αλλά πρωτίστως πολιτικές.
Γράφει ο Νώντας Συρράκος, Σύμβουλος Στρατηγικής Επικοινωνίας
Η Πολυπολικότητα ως Νέα Σκηνή Ισχύος
Η σύγχρονη διεθνής πολιτική σκηνή έχει μετατοπιστεί από αυτό που θα αποκαλούσαμε δυτική μονοκρατορία σε μια πολυπολική τάξη πραγμάτων. ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Ευρώπη και αναδυόμενες περιφερειακές δυνάμεις ανταγωνίζονται όχι μόνο σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο αλλά και στην τεχνολογική πρωτοπορία και η Τεχνητή Νοημοσύνη επιταχύνει αυτή τη μετάβαση. Οι χώρες που επενδύουν στρατηγικά στην ΤΝ, στη διαχείριση δεδομένων και στη διαμόρφωση πολιτικών που αξιοποιούν την αυτοματοποίηση αποκτούν σαφές πλεονέκτημα.
Ωστόσο, όπως στους Ιππείς του Αριστοφάνη, όπου η πολιτική ισχύς δεν προερχόταν από την ουσιαστική πολιτική αρετή αλλά από την ικανότητα χειραγώγησης του λόγου, έτσι και σήμερα, η κυριαρχία στην ΤΝ δεν αρκεί. Καθοριστικό ρόλο εξακολουθεί να παίζει η διαμόρφωση αφηγημάτων και η επιρροή στην κοινή γνώμη, μια διαδικασία που η ΤΝ μπορεί να ενισχύσει, αλλά όχι να ελέγξει απόλυτα.
Η Εξέλιξη του Πολιτικού Λόγου στην Εποχή της AI
Ο πολιτικός λόγος σήμερα όπως κατανοούμε, δεν διαμορφώνεται πλέον αποκλειστικά μέσω θεσμικών διαδικασιών ή δομημένων πολιτικών διεργασιών. Εξελίσσεται δυναμικά και σε πραγματικό χρόνο μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και τα LLMs (Large Language Models), που όχι μόνο αναλύουν αλλά και χαρτογραφούν τη δημόσια γνώμη, προσαρμόζοντας τα πολιτικά αφηγήματα στις ψυχολογική ροπή των εκλογέων.
Αυτό αλλάζει ριζικά τη δυναμική της πολιτικής επικοινωνίας:
- Η Προπαγάνδα γίνεται εξατομικευμένη | Οι AI-powered μηχανισμοί αναλύουν τη διαδικτυακή συμπεριφορά των χρηστών και προσαρμόζουν πολιτικά μηνύματα στην ψυχολογική τους κατάσταση, επηρεάζοντας τις πολιτικές τάσεις μέσω στοχευμένων διαφημίσεων, αλγορίθμων περιεχομένου και chatbots, ενισχύοντας παράλληλα την ιδεολογική πόλωση.
- Η Δημαγωγία αυτοματοποιείται | Τα αφηγήματα κατασκευάζονται και διαδίδονται μαζικά μέσω εργαλείων όπως τα deepfakes και η Παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη.
- Η Επιρροή γίνεται αλγοριθμική | Οι ψηφιακές πλατφόρμες και οι Big Tech παίζουν πλέον κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής εξουσίας.
Στους Ιππείς, ο λαός (Δήμος) καθοδηγείται από δημαγωγούς που τον κολακεύουν και διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις του. Σήμερα, αυτή η διαδικασία δεν βασίζεται στη ρητορική δεινότητα, αλλά σε αλγορίθμους που επηρεάζουν τον δημόσιο διάλογο σε μια άνευ προηγουμένου κλίμακα.
Και η Ευρώπη σε Αυτή τη Νέα Σκηνή…;
Ενώ οι ΗΠΑ και η Κίνα ηγούνται στην ανάπτυξη της AI, η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και αντί να επιδιώξει την τεχνολογική ηγεμονία, επιχειρεί να διαμορφώσει το ρυθμιστικό πλαίσιο που θα καθορίσει τα όρια και τις χρήσεις της AI.
- Το AI Act της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέτει κανόνες στην ηθική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, προστατεύοντας τη δημοκρατία από τους κινδύνους της αυτοματοποιημένης προπαγάνδας.
- Η Ευρώπη μπορεί να γίνει ρυθμιστικός ηγέτης, δημιουργώντας πρότυπα που θα επηρεάσουν όχι μόνο τις επιχειρήσεις αλλά και τις ίδιες τις πολιτικές διαδικασίες.
- Η τεχνολογική διπλωματία της Ευρώπης μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα στο κρατικοκεντρικό κινεζικό μοντέλο και το εταιρικοκρατικό αμερικανικό μοντέλο των Big Tech.
Η Πρόκληση της Επιρροής και η Ανάγκη Νέου Πολιτικού Μοντέλου
Οι Ιππείς του Αριστοφάνη ανέδειξαν μια πολιτική διάσταση όπου η ρητορική δύναμη υπερίσχυε της πραγματικής πολιτικής ικανότητας. Σήμερα, η πρόκληση είναι ακόμη μεγαλύτερη και οι πρωτοβουλίες άμεσα απαιτητέες:
- Η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει αν θα είναι θεατής ή ρυθμιστής του νέου πολυπολικού κόσμου.
- Οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να κατανοήσουν ότι η εξουσία δεν ανήκει μόνο σε μια “ερήμην ρητορική”, αλλά και στους αλγόριθμους που διαμορφώνουν το δημόσιο διάλογο.
- Οι θεσμοί πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους, ώστε να μην καταρρεύσει η δημοκρατική διαδικασία υπό την επίδραση της AI-driven πολιτικής χειραγώγησης.
Αν ο Αριστοφάνης έγραφε σήμερα τους Ιππείς, ο δημαγωγός δεν θα ήταν ένας ικανός ρήτορας, αλλά ένας AI-powered πολιτικός influencer, ικανός να διαμορφώσει μαζικά αφηγήματα μέσω προηγμένων τεχνολογιών. Και αν οι πολίτες στην αρχαιότητα μπορούσαν να αποκαθηλώσουν έναν δημαγωγό μέσω της σάτιρας, σήμερα η Ευρώπη καλείται να παίξει τον ρόλο του ρυθμιστή, διαμορφώνοντας τις αρχές της ψηφιακής δημοκρατίας προτού η πολιτική μετατραπεί σε ένα τεχνολογικά ελεγχόμενο θέατρο σκιών.
Ο Νώντας Συρράκος διαθέτει περισσότερα από 15 χρόνια εμπειρίας στην επικοινωνιακή στρατηγική και ανάπτυξη, αναπτύσσοντας ουσιαστικές στρατηγικές για το ελληνικό τεχνολογικό και επιχειρηματικό οικοσύστημα, συμβάλλοντας παράλληλα στη δικτύωσή του σε διεθνή fora όπως MWC, Web Summit και CES.
